„Jak dorastamy …”

Rozwój emocjonalny człowieka, dzielimy na kilka faz, związanych z jego wiekiem, te fazy to:

- wczesne dzieciństwo – od narodzin do 3 lat,
- średnie dzieciństwo (wiek przedszkolny) – 4-6 lat,
- późne dzieciństwo (wiek szkolny) – 7-10/12 lat,
- adolescencja – 12-22 lata,
- wczesna dorosłość,
- średnia dorosłość,
- późna dorosłość (okres starzenia się).

We wczesnym dzieciństwie, dziecko jest w stanie przeżywać jedynie takie stany emocjonalne jak zadowolenie bądź niezadowolenie. W późniejszych okresach jest także w stanie przeżywać takie formy jak: radość, miłość czy zazdrość. Fazy te jednak są nietrwałe i szybko się zmieniają, pod wpływem negatywnych albo pozytywnych relacji z osobami starszymi. W tym wieku rozwój następuje bardzo szybko, więc już w pierwszym miesiącu życia, dziecko reaguje na niepokój czy podniecenie osoby karmiącej, odmawiając jedzenia. W drugim ożywia się w czasie kontaktu z dorosłymi, a uspokaja, gdy pieszczotliwie się do niego przemawia. W trzecim - odwzajemnia uśmiech, a w czwartym reaguje niezadowoleniem, gdy osoba dorosła nie zwraca na nie uwagi. W piątym miesiącu reaguje strachem na pojawienie się nieznanej osoby. Mniej więcej w siódmym - ósmym miesiącu, usiłuje zwrócić na siebie uwagę płacząc lub gaworząc. Dziesiąty miesiąc przynosi rozwój w postaci prób naśladowania ruchów dorosłego. Wtedy też zaczyna opanowywać wyrażanie uczuć, mimiką twarzy.

W tak zwanym „wieku przedszkolnym" dzieci cechuje afektywność i impulsywność. Emocje są silne i bardzo gwałtowne, mimo iż nie trwają długo, to ich wybuchy zdarzają się często. Skierowane są one na zewnątrz. Reakcje często są niewspółmierne do siły wywołującego je bodźca - nierzadko coś błahego, może spowodować naprawdę silną eksplozję emocji. Uczucia powstające wtedy, są zmienne i nietrwałe. W ten sposób, uczucia z wcześniejszej fazy rozwojowej (wcześniej niewyraźne i niejednoznaczne) nabierają wyrazistości. Ten okres charakteryzuje nieumiejętność maskowania swoich emocji, widocznych w zachowaniu, gestach, słowach i ruchach.

Wiek szkolny jest początkiem nauki dziecka nie tylko przedmiotów szkolnych, ale także relacji z rówieśnikami. Ważne są także uczucia związane z nauką - radość z dobrej oceny i smutek z otrzymania złej. W tym wieku emocje są już znacznie trwalsze i bardziej długotrwałe. Z początku dziecko kieruje się tylko wartościami osobistymi, z czasem jednak (w skutek rozszerzania wiedzy i rozwoju systemu wartości), zaczyna poznawać wartość potrzeb pozaosobistych, co kształtuje stosunek do innych ludzi, idei i wartości. Wszystkie dzieci potrzebują sposobu „wyładowania" emocji, chociaż nierzadko przeszkadzają w tym stereotypy (np. powszechnie uznany stereotyp, twierdzący, że chłopcy nie powinni płakać). W tym czasie, w toku rozwoju, dziecko uczy się kontrolować swoje reakcje emocjonalne. Coraz bardziej liczy się nie tylko z opinią dorosłych, ale także ze zdaniem rówieśników. Przerażenie przed odrzuceniem czy opór rówieśników, zmuszają do powstrzymywania uczuć, takich jak przykrość spowodowana uzyskaniem złego stopnia, nagany czy strachu przed niebezpieczną sytuacją. Zmniejszają się trwogi związane ze zwierzętami (np. psami) czy pogodą (np. burzą). Pojawiają się jednak nowe, np. lęk przed sprawdzianem czy wykpieniem przez środowisko. Pojawia się strach przed odrzuceniem czy dezaprobatą. Często budzi to też reakcję zwrotną w postaci agresji. W tym okresie dziecko zaczyna rozumieć miłość, której wcześniej nie było w stanie pojąć. Wcześniej uczucie to było wyrażane tylko przez odwzajemnianie np. uścisków czy pocałunków. Teraz miłość rozumiana jest pełniej, a dzieci, kochane przez rodziców, łatwiej dostrzegają siebie jako obiekty uczucia, ważne dla innych.

            Adolescencją nazywamy wiek dojrzewania, w tym okresie, dziecko wciąż uzależnione od rodziców, staje się pełnoletnie, dorasta i usamodzielnia się. W tym wieku emocje są o wiele bardziej dynamiczne i intensywne. Miłość zazwyczaj jest odczuwana niezwykle intensywnie, ale nietrwale. Wyróżnia się następujące stany uczuć: obronne (lęk, niepokój, strach, nieśmiałość, zakłopotanie, smutek i niesmak), agresywne (gniew, zazdrość, nienawiść, wrogość), pozytywne (miłość, wzruszenie, podniecenie, przyjemność, radość). Wśród tych uczuć, na przód wysuwa się miłość: pragnienie bycia zauważonym i zaakceptowanym.

Tadeusz Salas-Długosz